Willemien Veele, aanjager Kunststoffen bij Circulair Friesland: “Het idee voor het NTCP komt vanuit een aantal van onze leden. Omrin, NHL Stenden en Lankhorst Recycling waren samen betrokken bij een project met Philips, waarbij een bepaald type plastic getest werd op recyclebaarheid. Voor die testen moest worden uitgeweken naar Duitsland, een kostbare en langdurige zaak. Circulair Friesland zette de betrokken leden bij elkaar en vroeg: wat missen jullie en wat hebben jullie nodig? Eén van de faciliteiten die duidelijk ontbrak, was een onafhankelijk testcentrum waar niet op labschaal, maar op pilotschaal verpakkingsmateriaal getest kan worden. Het NTCP geeft ons antwoorden op de vraag: ‘hoe kunnen we materiaal hoger op kwaliteit brengen, zodat het beter hergebruikt kan worden?”
Onafhankelijk testcentrum
Martine Brandsma sloot zich al gauw als kwartiermaker aan bij de ontwikkeling van het testcentrum, inmiddels is ze directeur van het NTCP. “We zijn begonnen met onderzoeken hoe de afvalverwerkings- en sorteringsketen in elkaar zit. We kwamen al snel tot de conclusie dat de manier waarop wij de circulariteit van verpakkingsmateriaal willen onderzoeken en vergroten, nog niet wordt gedaan. Er is simpelweg nog niet zo’n centrum in Nederland – en zelfs niet in Europa. Dat is ook de reden dat het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (I&W) meteen geïnteresseerd was.” De investering van drie miljoen euro die nodig was om het NTCP tot stand te brengen, is bijeengebracht door de Rijksoverheid, Provincie Fryslân en het Afvalfonds. “Maar wij zijn een volledig onafhankelijke organisatie”, benadrukt Martine. “Het NTCP werkt met de hele afval- en verpakkingsketen: van alle afvalinzamelaars en recyclers, tot en met de bedrijven die verpakkingsmateriaal op de markt brengen, maar ook merkeigenaren, retailers en onderwijs- en kennisinstellingen.”
Doel: de plastic kringloop sluiten
Plastic uit afval kan opnieuw worden gebruikt. Zo blijven de grondstoffen in omloop. Het NTCP wil de technieken voor het sorteren en recyclen van kunststof verpakkingen verbeteren, om het aandeel gerecyclede plastics in verpakkingen flink te vergroten. Samen met – en in opdracht van – bedrijven test het NTCP onder andere sorteerbaarheid van verpakkingen en nieuwe scheidings- en wastechnieken. Fabrikanten kunnen die kennis gebruiken om hun verpakkingsmateriaal aan te passen, zodat deze na het eerste gebruik goed gesorteerd, gerecycled én hergebruikt kunnen worden.
“Een fabrikant kan ons vragen: wij hebben een nieuwe verpakking ontwikkeld, hoe gedraagt deze verpakking zich in een afvalstroom, op basis van de materialen waarvan het gemaakt is. Eigenschappen zoals gewicht, vorm en kleur hebben invloed op de sorteerbaarheid van kunststof verpakkingen”, legt Martine uit. “Als jouw verpakking bijvoorbeeld ‘te licht’ wordt bevonden, wipt ‘ie op de sorteerband richting de reststroom afval die niet recyclebaar is. Erg jammer, vooral als de fabrikant met zijn nieuwe verpakking juist zijn aandeel probeerde te leveren aan de circulaire economie. Wij kunnen zo’n fabrikant helpen om maximaal voordeel te behalen uit zijn innovaties.”
Circulaire economie versnellen
De handige locatie van het NTCP, vlakbij de sorteerfaciliteiten van Omrin en de Recyclefabriek van Morssinkhof Plastics, geeft het Testcentrum de mogelijkheid om afvalstromen te testen. “Je kunt je afvragen: moeten afvalverwerkers hun sorteerlijnen aanpassen zodat meer kunststof verpakkingen in de ‘recyclecategorie’ terechtkomen, of moeten fabrikanten hun verpakkingen aanpassen op de detecteerbaarheid van de bestaande sorteermachines? Bij het NTCP zoeken we antwoorden naar deze vragen en faciliteren wij alle spelers in de plastic afvalketen. Daarbij richten wij ons op het verkleinen van de reststroom én op het adviseren over hergebruik en toepassingen voor gesorteerd materiaal.”
Op dit moment gaat er nog veel materiaal verloren. Eeuwig zonde, vinden zowel het NTCP als Circulair Friesland. Willemien Veele: “We hebben meer kennis nodig, en die brengt het Testcentrum. Samen met hen en bedrijven, onderwijsinstellingen als NHL Stenden, afvalverwerkers zoals Omrin en wij als ‘verbinders en aanjagers’ bundelen we onze kennis en ontwikkelen deze verder naar praktijktoepassingen. Zo helpen we de circulaire economie versnellen.”
Het NTCP werkte de afgelopen maanden al aan een zestal projecten, waarbij prototypes werden getest. “Ons doel voor dit jaar is dat onze onderzoekslijnen gaan draaien, zodat we met projecten aan de slag kunnen, innovatie kunnen stimuleren en onze database aan kennis uit kunnen breiden, om analyses te kunnen doen”, aldus Martine. Die partijen, dat zijn ook bijvoorbeeld TNO, alle Nederlandse universiteiten, multinationals en de Rijksoverheid.
Transitie naar ‘design for recycling’
Willemien: “Plastic is een prachtig product. Het voorbeeld van een licht kunststof bakje dat jammer genoeg in de reststroom belandt en dus niet wordt gerecycled, laat zien dat minder materiaal gebruiken niet altijd duurzamer is. De afvalketen is heel complex.” Martine: “We moeten toe naar ‘design voor recycling’: bij het ontwerp van een verpakking al in gedachten houden hoe die verpakking zo goed mogelijk hergebruikt kan worden. We gaan een transitie van ons afvalsysteem in. Niet meer: hoe kom ik op een fatsoenlijke manier van mijn afval af, maar: afval bestaat – bijna – niet meer, het zijn potentiële grondstoffen.” Willemien: “Als Circulair Friesland gaan we natuurlijk voor die transitie! Optimale verpakkingsontwerpen zorgen voor waardebehoud, als aanjager zetten wij in op bewustwording daarover. Maar we moeten ook de technische infrastructuur hebben die recycling op hoog niveau mogelijk maakt en daar speelt het NTCP een grote rol in.”
Samen met NHL Stenden zijn Willemien en Hanneke Schmeink, aanjager Toerisme en Recreatie bij Circulair Friesland, bezig met projecten over bewustzijn, preventie en design. Willemien: “Ondernemers geven aan behoefte te hebben aan meer kennis over circulair verpakkingsmateriaal. Een koekjesfabrikant bijvoorbeeld, wil wel een verpakking om zijn koekjes heen hebben, maar is zich tegelijkertijd bewust van zijn aandeel in de afvalstroom. Kan zijn verpakkingsmateriaal wel hergebruikt worden? Grote bedrijven moeten hun verantwoordelijkheid nemen in deze transitie.” Hanneke: “Ook recreatieondernemers hebben behoefte aan meer kennis. Zij willen bijvoorbeeld wel rietjes gebruiken en hun gasten shampoo en zeep aanbieden, maar zijn zich óók bewust van hun aandeel in die afvalstroom.”
Bewustwording begint bij de jeugd, vinden zowel het NTCP als Circulair Friesland. Martine: “Wij willen straks met de recyclebus of -container scholieren de plastic recycling ‘echt laten beleven’. We leren ze de impact van slordig omgaan met afval, dat afval niet altijd afval is, en dat er verschillende soorten plastic zijn. Dan gaan ze zelf hun eigen afval sorteren en met verschillende bewerkingsstappen verwerken tot een nieuw product.”
De boer op, het verhaal vertellen, maar vooral: doen. Martine: “In deze regio krijgen we dingen écht voor elkaar. En dat moet ook wel. Doelstellingen van gemeenten en bedrijven om in 2025 circulair te zijn, zijn heel ambitieus. We kunnen niet meer wachten: 2025, dat is overmorgen!”
Circulair Kwartier
Hanneke: “Een mooi circulair voorbeeld op het gebied van onder andere afval is het Circulair Kwartier in Leeuwarden. Lab Circularity, een initiatief van onder andere NHL Stenden dat wordt ondersteund door de gemeente Leeuwarden en Circulair Friesland, werkt samen met winkeliers en horecaondernemers aan gezamenlijke vragen over circulariteit. Veel afval van deze ondernemers komt in de restbak terecht. Dat kan anders.” Willemien: “Samen met studenten onderzoeken we: wat kunnen we met materialen die in het restafval terechtkomen? Kunnen deze ondernemers andere materialen gebruiken?”
Plasticvrije horeca
Hanneke: “Tijdens de Ontwerp Pressure Cooker, die plaatsvond tijdens de Week van de Circulaire Economie begin februari, ontwierpen Friese horecaondernemers oplossingen om zoveel mogelijk plasticvrij te worden, én om de plastics die ze wel gebruiken circulair in te zetten door hergebruik. Ondernemers worden hiertoe ook uitgedaagd door hun gasten: die hebben al een mentaliteitsverandering ondergaan. Mensen zijn thuis gescheiden afvalinzameling gewend, zich bewust van de noodzaak, en willen dat ook bij recreatieondernemers zien.”
Plasticvrije Waddenzee
Op initiatief van Rijkswaterstaat is in 2019 gestart met een project om de Waddenzee en de kusteilanden plasticvrij te maken per 2025: de Community Plasticvrije Waddenzee. Willemien en Hanneke vertellen: “Ondernemers, overheden en burgers werken samen, met als doel afval te voorkomen en bestaand afval op te ruimen. Festival Into The Great Wide Open heeft al een systeem om ‘plasticvrij’ te zijn. Tijdens de editie van 2019 hield Circulair Friesland samen met gemeente Vlieland, Lab Vlieland en twintig ondernemers een toertocht, zodat ook de recreatieve sector zich gaat inzetten om afval te voorkomen en op te ruimen.” Van afval kun je bovendien nieuwe dingen maken, zoals jassen van visnetten. “Zo geef je er opnieuw waarde aan.” Circulair Friesland wil dit project verder opschalen, kennis uitwisselen en partijen verder aan elkaar verbinden.
Afvalverwerkingspilot op de Wadden
Op de Wadden loopt bovendien een pilot om het systeem van afvalinzameling anders in te richten. Willemien en Hanneke: “Het afval van recreatieondernemers is eigenlijk identiek aan dat van huishoudens, maar dan op grotere schaal. Toch wordt het gescheiden ingezameld, als bedrijfsafval. De pilot waar we mee bezig zijn, dient om samen met ondernemers en overheden te onderzoeken of we op de eilanden het afvalinzamelingsysteem anders kunnen inrichten, onze rol is wederom om partijen bij elkaar te zetten.”
