‘Er bestaan ondernemingen waarvoor een zorgvuldige wanorde de beste aanpak is’. Zo begint een van de hoofdstukken van de klassieker Moby Dick van Herman Melville. Na meer dan 170 jaar nog steeds een lezenswaardig boek met veel aandacht voor hoe de walvisvaart vroeger precies in zijn werk ging met mooie beschouwingen. In Moby Dick is kapitein Ahab met zijn schip op zoek naar de witte potvis die de bijnaam Moby Dick heeft gekregen. Ahab had tijdens een eerdere reis oog in oog gestaan met Moby Dick en daarbij een been verloren. Verteerd door wraak en met een houten been wil hij de witte walvis alsnog buit maken en daarmee jaagt hij zijn hele bemanning en zichzelf met schip en al naar de diepte. Maar dat terzijde.
In de tijd van Melville was de walvisvangst elke keer weer een risicovol avontuur, een strijd waarvan het verloop niet precies te voorspellen en te plannen was. Vanuit een jarenlange ervaring moesten de walvisvaarders elke keer weer een inschatting maken van de beste aanpak. Dat is vooraf niet precies te regelen, vandaar de zorgvuldige wanorde.
Regels en een zekere wanorde moeten soms naast elkaar bestaan. Sterker nog: door alles te regelen veroorzaak je wanorde. Kijk maar naar de stikstofproblematiek. De regels worden zo rigide toegepast dat alles vast komt te zitten, met voorlopig alleen maar chaos als resultaat.
Voor het bodembeleid en bodemsanering gold dertig jaar geleden hetzelfde. Te strakke normen en regels zetten alles vast. Door de verplichte strenge terugsaneerwaarden voor de chemische verontreinigingen, waren er In het begin van de bodemsanering grofweg maar twee mogelijkheden: of de verontreinigde grond volledig weggraven en het vieze grondwater oppompen, of de verontreinigde bodem met damwanden voor eeuwig inpakken (isoleren en beheersen). Beide zijn peperduur. Er was behoefte aan nieuwe flexibelere saneringsoplossingen, maar die kenden onzekerheden en pasten niet in de protocollen.
Halverwege de jaren negentig was eerst een beleidsvernieuwing nodig met minder strakke regels om nieuwe veelbelovende ontwikkelingen zoals biologische saneringstechnieken die uiteindelijk veel duurzamer en betaalbaarder bleken, mogelijk te maken. Dat gaf experts meer ruimte voor maatwerkoplossingen, waarmee een bodemsanering in de meeste gevallen ook nog eens stukken goedkoper kon uitpakken.
Dat hebben we in het stikstofdossier ook nodig. Geen rigide focus op zwak onderbouwde depositiewaarden voor stikstof maar gebiedsgericht maatwerk met monitoring van de daadwerkelijke natuurkwaliteit.
Een soort van zorgvuldige wanorde zeg maar. Herman Melville had dat goed gezien.
Sytze Keuning
