Momenteel heeft de maakindustrie te kampen met hoge prijzen van grondstoffen en materialen. Hoe gaat uw onderneming hiermee om en wat zijn de grootste kansen en bedreigingen?
Sjouke Kuindersma, directeur van Metaal2000: De prijzen stijgen en daar heeft iedereen mee te maken. Wij hanteren een vaste verrekenprijs, zodat onze afnemers niet nog een keer marge over de hogere prijs betalen. Wij rekenen de hogere prijs 1-op-1 door, zonder marge. Daarmee houden wij de relatie in stand. Dit is een kans voor beiden: ondanks hogere prijzen concurrerend blijven, en zo halen we gelijk de bedreiging (van weglopen) deels weg.
Marco Anneveldt, directeur van Howitec netting: Onze grondstoffen zijn olie- en energie-gerelateerd. Een aanzienlijk inkoopdeel speelt zich af in Azië. Dichter bij huis (Europa) inkopen betekent invloed op de transportkosten, waardoor we doorbelasting aan onze klanten voor een deel kunnen dempen. Tevens dragen we hierdoor bij aan een verminderde CO2-belasting. Richting de toekomst biedt deze ontwikkeling kortere doorlooptijden en voor Europa economische kansen en minder afhankelijkheid van het verre oosten.
JanMaarten Verhagen, managing director van Dotec: We houden goed contact met onze toeleveranciers wat betreft prijsstijgingen. Deze prijsstijgingen maken we vervolgens bespreekbaar met onze klanten en we trachten deze zo redelijk mogelijk door te belasten. Het gaat niet altijd even soepel, maar er is wel wederzijds begrip. Iedereen heeft er immers mee te maken. Verder zetten we in op inkoop van series, waardoor we een gunstigere prijs kunnen afstemmen ten opzichte van enkelstuks.
Joost van Asch, directeur Industriële Woningbouw bij Heijmans: Door langdurige partnerships aan te gaan en een betrouwbare partner te zijn, is het mogelijk om in controle te blijven van de leveranties en de prijs. Wij hebben veel partijen met wie we al zeer lange tijd zakendoen. Door een betrouwbare afzet te creëren is dit aantrekkelijk voor leveranciers en zullen zij zich ook voor ons blijven inspannen.
Johan Postma, managing director van Jongia Mixing Technology: Een kans is om de afspraken binnen de supply chain goed te analyseren en eventueel te heroverwegen. Wij kijken zelf in de USA naar mogelijkheden, gezien de valutakoersen en energiekosten aldaar. Daarnaast kunnen we klanten helpen door minder energie te gebruiken, door klanten inzicht te geven over hun productieproces en hen tot nieuwe inzichten te laten komen. Bedreigingen kunnen ontstaan doordat wij een kapitaalgoed leveren en vaak in grote totaalprojecten zitten. Bij een grote prijsstijging wordt vaak besloten terug te gaan naar de tekentafel, of dat er uitstel komt.
Branko Westra, directeur/eigenaar van Trivec: Verkrijgbaarheid en prijzen zijn dagelijkse topics geworden; vooral aan inkoopzijde. De afgelopen maanden is geprobeerd extra voorraden aan te leggen. Levertijden van vooral speciaalbouwmachines lopen op doordat één of meerdere, vaak kleine onderdelen, nog niet binnen zijn en levering en eindbetaling daardoor naar voren schuiven. Belangrijk dus om de cashflowpositie te blijven monitoren. Aan de andere kant kunnen we standaardmachines nog uit voorraad leveren, waardoor we in staat zijn klanten snel te helpen en mede daardoor goede marges te draaien.
Jantsje Hellema, marketingmanager bij Van Vuuren Grou: Jarenlang heeft Van Vuuren het beleid gevoerd om de markt zo stabiel mogelijk te houden, waardoor een tussentijdse prijsmutatie niet ter sprake kwam. Ook in 2021, toen wij met extreme tussentijdse prijsverhogingen geconfronteerd werden. Dit jaar werd het onontkoombaar. De klant reageert met begrip, maar het is nog wel de vraag wat dit op termijn veroorzaakt, in verband met de rendabiliteit van een project. Er is ook een kans ontstaan: houtsoorten die eerder onbespreekbaar waren, worden bespreekbaar. Daardoor ontstaat ook de mogelijkheid om hout uit landen dichterbij onze productielocatie te halen, wat weer beter is voor het milieu.
René Krijnsen, salesdirector bij IJssel Technologie: Voor ons bedrijf geeft dit veel kansen: efficiënt en zonder verspillingen produceren is momenteel belangrijker dan ooit voor maakbedrijven. Slimme technologie is ruim beschikbaar, maar de juiste keuze maken als productiebedrijf is vaak lastig. Samenwerken met meedenkende partners en leren van andere branches is volgens mij de oplossing.
Duco Handgraaf, CEO van FibreMax: Doordat wij goede lange termijnafspraken hebben gemaakt met onze leveranciers zijn de negatieve invloeden voor ons minimaal, helaas is onze levertijd wel iets opgelopen. Door de gestegen staalprijs is onze positie ten opzichte van traditionele stalen oplossingen sterk verbeterd, dit geeft nieuwe kansen in de markt.
Klaas Lourens, algemeen directeur van Qomplex: Meer standaardiseren van te gebruiken materialen en grotere voorraden aanhouden van deze materialen, waardoor we als productiebedrijf door kunnen. Daarnaast worden met opdrachtgevers afspraken gemaakt hoe we met de nog onzekere prijzen en levertijden omgaan. Kansen zijn, dat standaardisatie nu gemakkelijker geaccepteerd wordt. Bedreiging blijft nog steeds de grote onzekerheid van levertijden en prijsontwikkeling. Er liggen ook kansen om meer productie in eigen regio te halen, ook voor andere ondernemers.
Krapte op de arbeidsmarkt speelt in allerlei sectoren, maar zeker ook in de maakindustrie. Heeft uw onderneming moeite om (vak)mensen te vinden en vormt automatisering/ robotisering (deels) een oplossing voor dit probleem?
Lourens (Qomplex): Doordat we ons (bouw)proces in verschillende stappen hebben ingedeeld en alles prefab in de fabriek uitvoeren, hebben we minder behoefte aan allround timmermannen. Het proces is ingedeeld in kleine deelprocessen, die gemakkelijker opgepakt kunnen worden door medewerkers met een minder hoge vakinhoudelijke opleiding en ervaring. Medewerkers die een bredere ervaring willen opbouwen laten we periodiek rouleren op verschillende afdelingen c.q. deelprocessen, waardoor zij op een relatief snelle manier ervaring opbouwen.
Handgraaf (FibreMax): Het overgrote deel van ons productieproces is al geautomatiseerd en behoeft weinig handenarbeid. Voldoen aan de snel gestegen vraag van de afgelopen jaren hebben wij relatief eenvoudig kunnen opvangen met de aanschaf van meer machines. Deze machines zijn erg eenvoudig in gebruik, waardoor wij makkelijk mensen intern kunnen opleiden. Door alle ontwikkelingen binnen Fibremax en bijbehorende media-aandacht zijn er genoeg open sollicitaties om onze vacatures op te vullen.
Krijnsen (IJssel Technologie): De oplossing ligt hier ook weer in het efficiënt inzetten van je personeel, in combinatie met nieuwe technologie. Een groot gedeelte van het technisch personeel wordt nog steeds ingezet voor reactief onderhoud; brandjes blussen. Met de huidige technologie kan een groot gedeelte van dit onderhoud voorspellend gemaakt worden. Hierdoor zet je vakmensen in op interessante verbeterprojecten en heb je minder ongeplande stilstand.
Hellema (Van Vuuren): Wij merken dat het lastiger wordt om vakmensen te krijgen. Wij kunnen prima personeelsleden vinden, maar zij hebben nog niet de kennis van het vak. Ze hebben eerst een opleiding nodig voordat ze aan de slag kunnen, de inwerktijd is hierdoor langer. Automatisering en robotisering is een oplossing waar we druk mee doende zijn, maar dit is wel een oplossing voor de langere termijn.
Westra (Trivec): We hebben de teams goed op de rit. Wel vraagt deze tijd om flexibiliteit: je wordt wel eens anders ingezet dan volgens je taak- en functieomschrijving. Aan de andere kant hoort dit soort flexibiliteit ook bij bedrijven van onze omvang. We hebben de afgelopen jaren ingezet op procesautomatisering, door te investeren in Microsoft Dynamics. Heldere processen, heldere afdelingen, goed omschreven functies en taken zorgen voor een verhoogde efficiency. Snelle beschikbaarheid van informatie is gerealiseerd door te gaan werken met het programma Scienta. We zijn daardoor in staat om meer en beter te presteren, zonder dat het team substantieel hoefde te groeien.
Postma (Jongia): Op dit moment hebben wij als Jongia een goede positie en een goed verhaal, waardoor mensen bij ons willen werken. Daar doen we ook van alles voor, met harde en softe afspraken. Automatisering zetten wij in om slimmer te kunnen werken binnen de systemen. Onze productieprocessen kunnen we niet veel verder automatiseren, doordat we kleine series maken en maatwerk leveren.
Van Asch (Heijmans): Goede (vak)mensen zijn overal schaars en met name in de bouwindustrie. Juist door te automatiseren en te robotiseren denken we optimaal gebruik te kunnen maken van goede vakmensen, maar daarmee ook meer en stabieler te kunnen produceren. Ook is het van belang dat wonen betaalbaar en duurzaam wordt. Hiervoor is automatiseren en robotiseren noodzakelijk.
Verhagen (Dotec): Begin dit jaar hebben we ons team versterkt met vier medewerkers. We hebben gebruikgemaakt van een voor ons nieuwe manier van werven. Dit heeft goed uitgepakt en daardoor hebben we onze ploeg compleet kunnen maken. Verder besteden we tactisch werkzaamheden uit, waardoor we schaalbaar blijven.
Anneveldt (Howitec): Voor ons is het ook belangrijk om goede mensen vast te houden. Investeringen in de productie en logistieke omgeving hebben tot doel slimmer te werken en de fysieke belastbaarheid te verminderen, door inzet van hulpmiddelen. Hierdoor worden wij ook aantrekkelijker als werkgever wanneer we nieuwe collega’s willen werven. Automatisering in onze logistieke processen verhoogt bovendien onze efficiency en onze mate van monitoring.
Kuindersma (Metaal2000): Jazeker. Wij zijn in 2019 begonnen met digitalisering en automatisering. Dit heeft ons veel fte’s op kantoor bespaard en deze lijn trekken wij nu door op de werkvloer: meer offline programmeren en minder aan de machines programmeren. Minder diversiteit op de werkvloer door klanten aan te nemen die bij ons totale proces passen. Daarnaast mensen datgene laten doen waar ze blij en gelukkig van worden.
Hoe ziet u de Friese maakindustrie over vijf tot tien jaar: wat is er nodig om ook op de langere termijn toekomstbestendig en concurrerend te kunnen blijven?
Westra (Trivec): Dan zal de maakindustrie in Friesland bestaan uit gespecialiseerde technische bedrijven die koploper willen zijn in hun vakgebied. Friesland als exportprovincie wordt steeds beter als merk ingezet en uitgedragen: ‘Made in Friesland’. Bedrijven kennen elkaar en wisselen ervaringen met elkaar uit. Het is belangrijk om vooral op afdelingsniveau contacten tussen bedrijven onderling te versterken: marketeers van verschillende bedrijven kennen elkaar, ontmoeten elkaar periodiek en maken gebruik van elkaars kennis en ervaring.
Anneveldt (Howitec): Belangrijk is dat we als provincie onze kennis en kunde kunnen vasthouden en waar mogelijk uitbreiden. Investeren in mensen speelt hierin een essentiële rol. Verbindingen tussen het bedrijfsleven en opleidingsomgevingen bieden onderscheidende mogelijkheden. Zorgelijk is de druk op het energienetwerk in Friesland, waardoor bedrijven soms genoodzaakt zijn buiten de provincie te kijken als het om hun toekomst gaat.
Verhagen (Dotec): Automatisering in combinatie met strategische samenwerkingen met toeleveranciers zal in de komende jaren een belangrijke rol gaan spelen. Zo kun je flexibel blijven om op de vragen uit de markt te kunnen inspringen.
Lourens (Qomplex): Nu we zien hoe kwetsbaar en afhankelijk we zijn van Azië en Oost-Europa lijkt het een kans om hier nieuwe maakindustrie op te zetten. De maakindustrie kan veel groter worden dan deze nu is. Om dit te realiseren is automatisering en robotisering nodig, omdat we dit anders met de steeds krappere arbeidscapaciteit niet kunnen realiseren. Dit concurrerend te kunnen doen vraagt wel een bepaalde schaalgrootte, zodat de relatief hogere investeringen gemakkelijker terugverdiend kunnen worden.
Kuindersma (Metaal2000): Meer automatisering en digitalisering. Daarnaast als bedrijf interessant zijn voor jongere werknemers en huidige werknemers. Werknemers willen gezien worden voor wie ze zijn. Ze willen werkplezier en dingen doen waar ze blij van worden. Daar moeten bedrijven veel meer op inspelen. Werknemers kiezen steeds meer voor kortere werkweken, ook daar moet je op inspelen. Er wordt meer creativiteit van werkgevers verwacht.
Handgraaf (FibreMax): De Friese maakindustrie is nuchter, maar wel fanatiek en ambitieus. Overheid, bedrijven, scholen en personeel zijn consequent op zoek naar manieren om elkaar te versterken. Daarnaast wordt er veel geïnvesteerd in het zichtbaar en aantrekkelijk maken van de maakindustrie. Door nog meer te laten zien wat voor prachtige bedrijven en kansen er zijn in Friesland, zal het steeds aantrekkelijker worden om hier te ondernemen en te werken.
Van Asch (Heijmans): Een bloeiende bedrijfstak met veel potentie om dit vast te houden en uit te bouwen. Er moet blijvend worden geïnvesteerd in de infrastructuur en logistiek. Dit is van belang om de goede concurrentiepositie te behouden. Ook goede opleidingen en behoud van jonge mensen in het gebied is van belang.
Krijnsen (IJssel Technologie): Er wordt in veel maakbedrijven nagedacht over uitbreiding van het volume, in combinatie met een hogere flexibiliteit. Vaak wordt hier alleen de technische en financiële component meegenomen. Ik denk dat bedrijven die ook de impact van deze veranderingen op personeel en organisatie meenemen toekomstbestendig zijn.
Postma (Jongia): De komende jaren gaan wij ons positioneren met Mixing As A Service. Hiermee schuiven wij op richting de dienstverlening en leveren we meer toegevoegde waarde voor onze klant. Hierdoor komen er nieuwe verdienmodellen beschikbaar. Daarnaast ben ik van mening dat de keten binnen de rvs-branche (apparatenbouw) in Friesland een unieke plaats inneemt in de wereld en dat we door betere ketensamenwerking echt kunnen concurreren met andere industriegebieden, zoals in Zuid-Duitsland of Noord-Italië.
Hellema (Van Vuuren): Wij leveren op dit moment halffabricaten. Ik verwacht dat we op termijn complete eindproducten gaan leveren die rechtstreeks naar de bouw gaan. Daarnaast zal het stapsgewijs verduurzamen een standaard worden, met nieuwe verdienmodellen tot gevolg. Ook zorgen wij er met focus op export en automatisering voor dat we concurrerend en daardoor toekomstbestendig zijn en blijven.
